خاموشی انتخابی (Selective Mutism)
–نوعی اختلال اضطراب دوران کودکی است که با ناتوانی در صحبت کردن و برقراری ارتباط در موقعیت های انتخاب شده توسط کودک، مشخص می شود.
–بعضی از کودکان یا بزرگسالان هرگز در خارج از خانه صحبت نمی کنند ، برخی نجوا می کنند ، و بعضی دیگر فقط با افراد معدودی صحبت می کنند.
_ کودک انتخاب نمی کند که در چه موقعیتی حرف نزند، بلکه موقعیت و افراد را برای ارتباط انتخاب می کند.
–کودکان معمولاً در مدرسه صحبت نمی کنند، این امر باعث اختلال در عملکرد تحصیلی ، آموزشی و یا اجتماعی آنها می شود.
– کودکان گاهی اوقات از طریق روش های غیرکلامی مانند ، اشاره کردن و نوشتن ارتباط برقرار می کنند.
ملاک های تشخیص
(DSM-5; APA, 2013, p. 195)
–با توجه به اینکه کودک صحبت می کند ولی در برخی از موقعیت ها حرف نمی زند
–اختلال در پیشرفت تحصیلی ، شغلی یا ارتباط اجتماعی وجود دارد
–حداقل باید یک ماه از شروع اختلال گذشته باشد. این زمان محدود به اولین ماه ورود به مدرسه نیست
–عدم صحبت کردن ناشی از عدم آگاهی از / یا راحت بودن با زبان گفتاری که باید در موقعیت اجتماعی بکار رود، نباشد
–با اختلالاتی چون طیف اوتیسم، اسکیزوفرنی و یا اختلال سایکوتیک همراه نیست
این رفتارها روشی برای محافظت از خود در طی تجربه اضطراب شدید است اما ممکن است بنظر برسد که کودک عمدا این کار را می کند(Kotrba, 2015).
علائم و نشانه های اضطراب و هراس اجتماعی
Beidel, Turner, & Morris, 1999; Kearney, 2010)
–عدم تماس چشمی
–چسبیده به والدین
–قایم شدن
–گریختن
–گریه کردن
–منجمد شدن
–اگر ازاو خواسته بشه در جمع حرف بزند، شدیدا ناراحت می شود
–در جای عمومی غذا نمی خورد –هنگام گرفتن عکس یا فیلم، مضطرب است
–در استفاده از دستشویی عمومی مضطرب است
علائم ارتباط کلامی
–مکالمه را نه تنها شروع نمی کند بلکه در گفتگو ها شرکت هم نمی کند
–اگر کودک قرار باشد حرف بزند، از حرکات بیانگر، سرتکان دادن، اشاره کردن و پچ پچ استفاده می کند
–نگران است که نادیده گرفته شود
–از مسخره شدن هراس دارد
–شدیدا نگران قضاوت دیگران در مورد حرف زدنش است
نقش آسیب شناس گفتار و زبان
–درمورد نیازهای کودکان دارای موتیسم انتخابی و نقش SLP در تشخیص و درمان ، به متخصصان دیگر آموزش می دهد
–کودکانی را که مشکلات زبانی و ارتباطی دارند، شناسایی کرده و برای ارزیابی های تکمیلی ارجاع می دهد
–ارزیابی جامع، منطبق بر فرهنگ در حیطه های زبان، گفتار و ارتباط را انجام می دهد
–برای تشخیص وجود یا عدم وجود موتیسم انتخابی، با اعضای تیم تشخیص همکاری می کند
–برای بررسی وجود مشکلات دیگر، علت شناسی، و تسهیل دسترسی به ارزیابی های جامع، کودک را به متخصصین دیگر ارجاع می دهد
–برنامه درمان اختلال ارتباطی را طراحی می کند
–تدوین برنامه های درمانی ، ارائه درمان ، مستند سازی درمان و تعیین معیارهای ترخیص
–مشاوره به افراد دارای موتیسم انتخابی و خانواده های نزدیک و دور درمورد مسائل مربوط به ارتباط و ارائه آموزش با هدف جلوگیری از عوارض بیشتر
–مشاوره و همکاری با سایر متخصصان ، اعضای خانواده ، مراقبان و دیگران برای تسهیل در پیشرفت برنامه درمانی،نظارت و ارزیابی مجدد
–افزایش اطلاعات در مورد شناسایی ماهیت موتسیم انتخابی و درمان های مناسب از طریق پژوهش هایی که در این زمینه انجام شده است
–طبق کد اخلاقی آشا ، گفتاردرمانگر باید دوره آموزشی خاص در زمینه موتیسم انتخابی را بگذراند(ASHA, 2016)
ارتباط اجتماعی (Social Communication)
ارتباط اجتماعی (Social Communication)
ارتباط اجتماعی یعنی توانایی استفاده از سبک زبانی متناسب با موقعیت های مختلف اجتماعی، که متشکل است از :
- تعامل اجتماعی(social interaction )
- شناخت اجتماعی (social cognition )
- کاربرد (pragmatics)
- پردازش زبان (language processing)
مهارت های ارتباط اجتماعی عبارتند از :
- توانایی تغییر سبک گفتار ،
- در نظر گرفتن دیدگاه دیگران ،
- درک و استفاده صحیح از قوانین برای ارتباط کلامی و غیر کلامی ،
- استفاده از جنبه های ساختاری زبان (واژگان، نحو و صرف و واج )
بین ارتباط اجتماعی ، زبان شفاهی و زبان نوشتاری رابطه پیچیده ای وجود دارد.مهارت های ارتباط اجتماعی هم برای بیان و هم برای درک زبان در هر دو شکل شفاهی و نوشتاری لازم است. مهارت های شفاهی و نوشتاری زبان ، امکان برقراری ارتباط مؤثر را در انواع بافت های اجتماعی و اهداف مختلف فراهم می آورند
رفتارهای ارتباط اجتماعی مانند تماس چشمی ، بیان چهره ایی و زبان بدن تحت تأثیر عوامل اجتماعی و فرهنگی و فردی است. بنابراین طیف وسیعی از هنجارهای رفتاری در افراد، خانواده ها و فرهنگ های مختلف وجود دارد( Curenton & Justice، 2004؛ Inglebret، Jones، & Pavel، 2008).
اختلال ارتباط اجتماعی
در اختلال ارتباط اجتماعی، فرد قادر نیست رفتار ارتباطی کلامی یا غیرکلامی خود را با موقعیت اجتماعی ایی که در آن قرار گرفته است، تنظیم کند. اختلال اصلی در تعامل اجتماعی، شناخت اجتماعی و کاربرد است. نقائصی چون ناتوانی در هماهنگی مطلب با شنونده، رعایت قواعد مکالمه و داستان گویی، درک مطالب مبهم در رفتار فرد مشاهده می شود. (DSM5 2013)این اختلال می تواند منجر به مشکلاتی در زمینه مشارکت در موقعیت های اجتماعی، روابط بین همسن و سالان،موفقیت تحصیلی و شغلی در اینده شود
اختلال ارتباط اجتماعی می تواند به طور تنها یا به همراه اختلالات دیگر مشاهده شود:
- ناتوانی ذهنی (intellectual disability )
- ناتوانی های رشدی (developmental disabilities)
- ناتوانی های یادگیری (learning disabilities )
- اختلالات زبان شفاهی (spoken language disorders)
- اختلالات زبان نوشتاری (written language disorders)
- نقص توجه / اختلال بیش فعالی (attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD))
- جراحات مغزی (کودک و بزرگسال) (traumatic brain injury (pediatric and adult)
- زبان پریشی (aphasia)
- زوال عقل (dementia)
- آسیب نیمکره راست (right-hemisphere damage)
در مورد اختلال طیف اوتیسم (ASD) ، مشکلات ارتباطات اجتماعی یک ویژگی تعیین کننده ، همراه با الگوهای محدود و تکراری رفتار است. بنابراین ، اختلال ارتباطات اجتماعی در ارتباط با ASD قابل تشخیص نیست.
علائم و نشانه ها
تاثیر این اختلال بر روی رفتار بستگی به سن، مرحله رشدی و بافت ارتباطی دارد. این اختلال روی رفتارهای ارتباط اجتماعی زیرتاثیرمنفی دارد:
– برخورد مناسب در ابتدای ارتباط (مانند سلام واحوالپرسی)
– برقراری ارتباط متناسب با شنونده وموقعیت ارتباطی
– درک و بیان داستان
– رفتارهای مکالمه (شروع یا ورود به مکالمه ، حفظ موضوع ، گرفتن نوبت)
– ترمیم شکست ارتباطی (به عنوان مثال ، بازگویی مجدد هنگامی که مطلب گفته شده درک نشده باشد)
– استفاده از سیگنالهای کلامی (نوای گفتار) و غیرکلامی مناسب (حرکات بیانگر) برای تنظیم تعامل
– تفسیر سیگنالهای کلامی و غیر کلامی دیگران در طول تعامل
– درک زبان استعاره
– درک اطلاعاتی که صریحاً بیان نشده است (استنباط کردن)
– ایجاد و حفظ دوستی
هنجارهای فرهنگی بعنوان اختلال محسوب نمی شوند
اختلال زبان شفاهی (Spoken Language Disorders (SLD)
اختلال زبان شفاهی یعنی آسیب قابل توجه در فراگیری و استفاده از از زبان گفتاری، زبان اشاره و یا هردو. این اختلال به دلیل نقص در درک و یا تولید زبان در حیطه های واج شناسی، معناشناسی، صرف ، نحو و کاربرد زبان ایجاد می شود و در طول زندگی ادامه داشته و علائم ممکن است با گذشت زمان تغییر کنند.
اگر اختلال زبان شفاهی همراه با ناتوانی ذهنی، تاخیر کلی رشد، آسیب شنوایی یا سایر اختلالات حسی، اختلال در عملکرد حرکتی، سایر اختلالات ذهنی یا پزشکی نباشد، بعنوان اختلال تکاملی زبان (Developmental language disorders DLD) شناخته می شود که در گذشته آسیب ویژه زبان نامیده می شد(specific language impairment (SLI).)
اختلال زبان شفاهی ممکن است در صورت وجود شرایط دیگر نیز رخ دهد مانند:
- autism spectrum disorder (ASD),
- intellectual disabilities (ID),
- developmental disabilities (DD),
- attention deficit hyperactivity disorder (ADHD),
- traumatic brain injury (TBI),
- psychological/emotional disorders,
- hearing loss
با وجود اینکه در هر یک از شرایط فوق ، بیمار دارای ویژگی ها و رفتارهای منحصر به فردی است، اما مشکلات زبانی ، ویژگی مشترک بین همه آنهاست. (رایس و وارن ، 2004).
كودكانی كه اختلال زبان گفتاری دارند اغلب در یادگیری خواندن و نوشتن نیز مشكل دارند و یا خواهند داشت. از طرف دیگر، کودکانی که مشکل خواندن و نوشتن دارند ، اغلب در زبان گفتاری بخصوص در مهارت های سطح بالای گفتاری مانند گفتمان اکتشافی (expository discourse)اختلال دارند (Scott & Windsor, 2000)
برخی از کودکان مبتلا به اختلالات زبانی ممکن است مشکل ارتباط اجتماعی داشته باشند ، زیرا پردازش زبان در کنار تعامل اجتماعی ، شناخت اجتماعی و عمل گرایی، ارتباطات اجتماعی را تشکیل می دهد.
ناتوانی های یادگیری (Learning disabilities (LD) ) و اختلالات زبانی نیز ارتباط تنگاتنگی دارند ، اگرچه رابطه دقیق بین این دو کاملاً مورد توافق همه نیست. معمولاً اختلالات زبان قبل از تشخیص ناتوانی در یادگیری شناسایی می شود و اغلب بر عملکرد تحصیلی کودک تأثیر می گذارد. در این مرحله کودک به عنوان یک ناتوان در یادگیری شناخته می شود ، حتی اگر زیربنای آن یک اختلال زبانی باشد. اختلال زبانی به ویژه در کسانی که در یادگیری خواندن و نوشتن مشکل دارند، به مراتب بیشتر مشاهده می شود.
منبع: وبسایت انجمن گفتار و شنوایی آمریکا www.asha.org
دکتر محبوبه نخشب
دکتر محمد مجید اوریادی زنجانی
مریم براهیمی
دکتر نگین مرادی
سلمان عبدی
ساناز دهقانی
عطیه قزوینی
دکتر طلیعه ظریفیان 
دکتر اکرم احمدی 
دکتر هدیه هاشمی
سوسن غفاری