آیا سروکار داشتن با صفحات نمایش[1] ( مانند تلویزیون و انواع رایانه و گوشی) بر رشد زبانی کودکان اثر دارد؟

سرو کار داشتن با صفحات نمایش (مانند جستجو و بازی در گوشی و لپ تاپ، تماشای برنامه های تلویزیونی و استفاده از انواع سی دی های آموزشی یا تفریحی) بخشی از زندگی ما و فرزندان ما است. بر اساس مطالعات انجام شده، از زمان همه گیری کرونا، متاسفانه مدت استفاده از این صفحات در زندگی کودکان تا 52 درصد افزایش پیدا کرد.  با بیشتر شدن این زمان، سوالات متعددی برای والدین پیش آمده است. مانند این که:

• چه مدت زمانی برای استفاده فرزندم مجاز است؟
• آیا استفاده خیلی طولانی از صفحات مجازی و تلویزیون روی رشد زبانی فرزندم اثر می گذارد؟
• آیا برنامه های آموزشی دیجیتال مفیدند؟

محققین درباره استفاده کودکان از صفحات نمایش و چگونگی تاثیر آن بر رشد زبانی کودکان مطالعاتی داشته اند. برخی از نتایج این بررسی ها در ادامه می آید:

استفاده طولانی از صفحات نمایش کمکی به رشد زبان نمی کند و احتمالا مانع آن می شود

بیشتر مطالعات نشان می دهند که افزایش زمان استفاده از صفحات نمایش نه تنها ارتباطی با توانایی های  زبانی کودکان  نداشته بلکه با آن رابطه منفی هم دارد. برای مثال در مرور 42 مطالعه سال 2020 مشخص شد کودکانی که زمان بیشتری با صفحات سروکار داشته اند از توانایی های زبانی کمتری برخوردارند. مطالعه دیگری که روی 152 کودک نوپا انجام شد نشان داد آن هایی که زمان بیشتری را صرف صفحات کرده اند توانمندی های زبانی ضعیف تری داشته اند. مشابه این مطالعه، یافته پژوهش دیگری در 2022 حاکی از آن است که کودکان محدوده سنی 17 تا 36 ماهه ای که زمان بیشتری به تماشای صفحات پرداخته بودند خزانه واژگان محدودتری داشتند. با این همه این مطالعه رابطه ای بین میزان استفاده از صفحات و توانایی های زبانی کودکان کوچک تر (بین 12 تا 16 ماهه) پیدا نکرده است.

هرچه استفاده از صفحات دیرتر آغاز شود بهتر است

مطالعات بر روی کودکان در محدوده سنی زیر دو سال بین سن شروع استفاده از صفحات و توانمندی های زبانی و شناختی آن ها در آینده، رابطه ای پیدا کرده اند – کودکانی که زودتر شروع به استفاده از صفحات نمایش کرده اند، مهارت های ضعیف تری دارند. این یکی از دلایلی است که راهنماهای صفحات نمایش، عموما پیشنهاد کرده اند که کودکان حداقل تا دو سالگی با این صفحات سروکار نداشته باشند.

در کودکان بالای دو سال، آنچه که در صفحات نمایش تماشا می کنند ممکن است تفاوتی ایجاد بکند یا نکند

بررسی ها نشان داده اند که تماشای برنامه های کاملا آموزشی برای کودکان بالای دوسال فوایدی در بر دارد. برنامه های آموزشی که به اشیا برچسب می زنند، بطور مستقیم با خود کودک صحبت می کنند، و فرصت هایی را فراهم می کنند تا کودک بصورت کلامی پاسخ بدهد، ممکن است برای مهارت های زبانی آن ها مفید باشد. با این وجود، مطالعه دیگری که کودکان بالای دو سال را مورد توجه قرار داده بود، ارتباطی بین محتوایی که تماشا می کنند با مهارت های  زبانی آن ها پیدا نکرد.

کودکان زیر دو سال از برنامه های آموزشی بهره ای نمی برند

هرچند ممکن است نمایش های آموزشی برای کودکان بالای 2 سال فوایدی داشته باشد، به نظر نمی رسد بچه های زیر دو سال از این نمایش ها بهره ای ببرند. پژوهش ها یافته ای نداشته اند که نشان بدهد بین تماشای برنامه های آموزشی و مهارت های زبانی بچه های کوچک در سال های بعد، رابطه ای وجود دارد.

اگر درحین تماشای صفحات نمایش با کودک خود تعامل داشته باشید اوضاع فرق می کند

مطالعات نشان داده اند کودکانی که هنگام تماشای برنامه ها با والدین خود تعامل و گفتگو داشته اند، در آینده مهارت های زبانی بهتری خواهند داشت. این یافته موید همه بررسی هایی است که نشان می دهند تعامل و گفتگو با مراقبین برای رشد زبانی کودکان مفید است.

درمورد کودکان با تاخیر در زبان چطور؟

در حالی که بیشتر تحقیقات به طور خاص به کودکانی که تاخیر زبانی دارند توجه نکرده است، ما می‌توانیم از اطلاعات بالا برای فکر کردن به بهترین راه‌ها برای کمک به کودکان با تاخیر در رشد زبان استفاده کنیم.می دانیم کودکان دارای تاخیرهای زبانی به فرصت های زیادی نیاز دارند تا بشنوند و از زبان در حین تعاملات لذت بخش استفاده کنند. هرچه زمان تعامل، بازی، و گفتگو ی بچه ها با والدین و مراقبینشان بیشتر باشد، فرصت هایی که برای تمرین برقراری ارتباط و آموختن کلمات جدید دارند بیشتر خواهد بود. اگر کودک به تنهایی مدت زیادی را صرف تماشای صفحات نمایش کند، ممکن است به این معنی باشد که فرصت کافی برای مشغول شدن و گفتگوی رفت و برگشتی با سایرین را ندارد. یعنی زمان کمتری را صرف یادگیری و تمرین برقراری ارتباط می کنند.

نتیجه چیست؟

کودکان زبان را از راه تعامل روزمره با افراد مهم زندگی خود می آموزند. هیچ چیز نمی تواند جایگزین زمانی شود که شما برای سرگرمی و گفتگو با فرزندتان می گذرانید. واقعیت این است که صفحات نمایش بخشی از زندگی روزمره ما هستند. راه هایی وجود دارد که می توانید از زمانی که کودکتان روی صفحه های نمایش می گذراند بهترین استفاده را ببرید. مانند:

• توجه داشته باشید که فرزندتان چه چیزی را تماشا می کند–  در مورد کودکان بالای دوسال، انتخاب برنامه های آموزشی برای رشد زبان آن ها بهتر است.
• هنگام استفاده از صفحات نمایشی با کودک خود تعامل داشته باشید– تماشای برنامه ها به همراه کودک و صحبت درباره آنچه می بیند به او کمک می کند تا چیزهای جدیدی یاد بگیرد. از طرف دیگر، اگر کودک به تنهایی برنامه ای را تماشا کند چیز زیادی از آن یاد نخواهد گرفت.
• سعی کنید از راهنماهای محدودیتِ استفاده از صفحات نمایش پیروی کنید– آکادمی متخصصین اطفال امریکا و جامعه متخصصین اطفال کانادا سروکار داشتن با صفحات نمایشی را برای کودکان زیر دو سال توصیه نمی کنند. آنها پیشنهاد می کنند که میزان استفاده کودکان 2 تا 5 سال به یک ساعت در روز محدود شود.
• کتابخوانی و زمان بازی را فراموش نکنید! –  محققین نگران آن هستند که زمان استفاده از صفحات نمایش جانشین زمان بازی کودکان شود، چرا که در این صورت  تاثیر منفی بر رشد زبان کودک خواهد داشت.

می دانیم که بازی “کار کودکان” است، و آن ها وقتی با والدین یا مراقبین خود بازی و یا به کتاب ها نگاه می کنند خیلی چیزها درمورد تعامل و زبان می آموزند. اطمینان از این که کودک وقت کافی دارد که با شما بازی و به کتاب ها نگاه کند، شما را مطمئن می کند که فرزندتان زبان مفید را به مقدار زیاد می شنود و تعامل رفت و برگشتی (دو سویه) را تمرین می کند.

منبع: https://www.hanen.org/Helpful-Info/Articles/Screen-Time-Affecting-Childrens-Language.aspx

[1] Screen time